به علت قاعدگی و افزایش سن ، زنان با چالش های بی شماری روبرو می شوند. بی اختیاری ادرار را می توان یکی از سرلوحه های این تغییرات در بدن در نظر گرفت. اگرچه این بیماری یکی از عوارض کهولت سن به شمار می رود ؛ اما افراد در تمام سنین به علل مختلف می توانند درگیر آن شوند. اگر شما هم دچار این مشکل شده اید ولی از بیان آن واهمه دارید، با ما با مقاله دکتر سارا سارانی متخصص زنان در تهران همراه باشید تا بیشتر با این عارضه آشنا گردید و بتوانید تاثیرات این بیماری را در روتین زندگی مهار نمایید. چیزی برای پنهان کردن و خجالت وجود ندارد، با یادگیری نحوه مراقبتی، درمان و پیشگیری بی اختیاری در ادرار و ریشه یابی مشکل، می توانید کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید. پس با ما در خواندن مقاله زیر همراه باشید.
بی اختیاری ادرار
بی اختیاری در ادرار به رهاسازی تصادفی ادرار گفته می شود. همانگونه که در بالا اشاره شد، این مشکل معمولا در بین افراد سالخورده دیده می شود اما لزوما تنها قشر درگیر جامعه نیستند؛ افراد در سنین مختلف اعم از کودکی نیز می توانند با این بیماری دست و پنجه نرم کنند. اگرچه گاهی علل این عارضه می تواند در اثر برخی عوامل همچون عفونت، داروها و یبوست، گذرا و موقتی باشند. به طور کل بی اختیاری ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند :
بی اختیاری استرسی
در اولین دسته بی اختیاری ادرار ، زمانی که در حال انجام فعالیت های عادی روزمره خود همانند پیاده روی، عطسه و سرفه و حتی خندیدن هستید، با وارد نمودن کوچک ترین فشار به مثانه، آزادسازی ادرار رخ می دهد. این نوع بی اختیاری شایع ترین مشکل زنانه در کنترل مثانه می باشد.
بی اختیاری ادرار فوری
در این نوع از بی اختیاری، فرد یک آن با احساس شدید نیاز به دفع ادرار روبرو می شود ولی پیش از رسیدن به دستشویی، مثانه رها سازی ادرار را انجام می دهد. لازم به ذکر است حتی در شرایطی که مقدار کمی ادرار در مثانه جمع شده باشد، فرد می تواند مجددا با احساس دفع شدید و بی اختیاری روبرو گردد. این شرایط که به آن مثانه بیش فعال می گویند؛ نوعی بی اختیاری فوریست که بدون آمادگی و هشدار به طور تصادفی رخ می دهد .
انواع دیگر بی اختیاری که در بین عموم کمتر شایع هستند به ذکر موارد زیر هستند:
- بی اختیاری سرریز
- بی اختیاری تشریحی
- بی اختیاری کامل
- بی اختیاری عملکردی
علل بی اختیاری ادرار
بی اختیاری در کنترل مثانه می تواند از مشکلات زیادی نشات گیرد، در موارد زیر به بخش اعظم آن ها در حوضه زنان اشاره نمود:
- ضعف عضلات مثانه
- عفونت مجرای ادرار
- بهم ریختگی هورمون ها بخصوص در خانم های یائسه
- آسیب و یا مشکل در مجرای ادراری
- آسیب عصب های کنترل کننده ادرار
- زایمان
- افزایش وزن
- بیماری پارکینسون
- سکته
نحوه تشخیص بی اختیاری ادرار
در وهله اول، تشخیص می بایست توسط متخصص صورت گیرد. پس از مراجعه به مطب متخصص، پزشک شروع به گفت و گو با شما کرده و سوالاتی را در باب مشکل مثانه و سبک زندگی شما مطرح می کند. او به نحوه تغذیه و میزان و مقدار هر وعده بخصوص در مورد مصرف روزانه مایعات از شما سوال می پرسد. متخصص برای درک بهتر مشکل از شما می خواهد یادداشت های روزانه بردارید و این رویه را تا سه الی چهار روز ادامه و در نهایت گزارش ها را تحویل دهید. در پایان این پروسه پزشک با انجام چند آزمایش علل بی اختیاری شما را تشخیص می دهد.
آزمایش ادرار
برای انجام آزمایش ادرار یک مقدار از ادرار خود را در ظرف مخصوص آزمایش ریخته و آن را تحویل آزمایشگاه می دهید. دکتر ازمایشگاه با بررسی عوامل مختلفی در باب بی اختیاری ادرار مثل اسیدیته، عفونت و غلظت، مجاری ادرار و مثانه را تجزیه و تحلیل می کند.
سونوگرافی مثانه
برای انجام سونوگرافی می بایست مثانه شما پر باشد. پس تا زمان رسیدن نوبتتان ، دکتر به شما توصیه می کند مقدار زیادی آب بنوشید تا زمانی که با احساس نیاز شدید به رفع مواجه شوید. در طول پروسه سونوگرافی مثانه، پزشک با استفاده از ژل یک دستگاه دستی را برروی مثانه و شکم شما حرکت می دهد تا میزان ادرار و گنجایش مثانه را بررسی نماید. پس از کسب نتایج لازم از شما می خواهد دفع ادرار نمایید و مجددا روی تخت معاینه دراز بکشید. در این قسمت از پروسه معاینه، پزشک مجددا گنجایش مثانه را بررسی می نماید تا مطمئن گردد دفع کاملا انجام گردیده و یا مقداری ادرار در مثانه شما باقی مانده است.
تست یورودینامیک
در صورت لازم متخصص توصیه به انجام آزمایشات بیشتری برای ارزیابی متعدد تر اندازه گیری عملکرد مثانه می نماید. تست اورودینامیکی یکی دیگر از تست های بی اختیاری ادرار ، برای تشخیص میزان کارکرد عضلات مثانه و مجرای ادرار است که میزان ذخیره و دفع ادرار را اندازه گیری می کند.
سیستوسکوپی
در آزمایشات سیستوسکوپی، متخصص با استفاده از دستگاهی به نام سیستوسکوپ، لوله ای حاوی دوربین را از طریق مجاری ادرار وارد مثانه شما می کند تا متخصص بتواند محیط مثانه و مجاری ادرار را بر روی مانتیور بررسی نماید.
درمان
پروسه بهبودی از فردی با فرد دیگر متفاوت و منحصر به فرد است. شما نمی توانید دو بیمار یکسان پیدا نمایید که یک روش درمانی در هر دوی آن ها نتیجه بخش بوده و یا در یک بازه زمانی بهبود یافته اند. پروسه درمان و نوع درمان انتخابی با صلاح دید و تشخیص پزشک در هر بیمار متفاوت است. متخصص پس از پی بردن علل بی اختیاری ادرار در شما فرایند درمان را اغاز می نمایند. لازم به ذکر است؛ پروسه درمان می تواند با ترکیب برخی از روش های درمانی با یک دیگر نیز انجام گردد.
درمان های خانگی
برای درمان و کاهش برخی از بی اختیاری ها با صلاح دید پزشک می توانید از برخی روش های خانگی استفاده نمایید. برخی موارد گفته شده به شرح زیر هستند:
- یک برنامه نویسی دقیق و زمانبندی شده برای خود بنویسید و بدون در نظر گرفتن نیاز و یا عدم نیاز شما به ادرار اقدام به دفع نمایید.
- تاریخچه دارویی خود را در کنار دارو و مکمل هایی که مصرف می نمایید در اختیار پزشک قرار دهید زیرا علل برخی بی اختیاری ها می توانند داروها باشند.
- در این بازه زمانی اگر دچار هر گونه علائم و یا نشت ادرار شده اید، تاریخ و دفعات آن را یادداشت کنید تا بتوانید به متخصص گزارش دهید.
با انجام این کارها پزشک بهترین درمان را برای شما تجویز می نماید.
تمرینات
- تمرینات کف لگن (کگل) با کمک به سفت شدن عضلات لگن می تواند به زنانی با هرنوع بی اختیاری ادراری کمک کند.
- بیوفیدبک: با استفاده از تمرینات کگل، بیوفیدبک به افراد کمک می کند تا آگاهی و کنترل عضلات لگن خود را بدست آورند.
ایجاد تغییر در سبک زندگی
گاهی با تغییر در سبک زندگی می توانید بر همه فعالیت های بدنی حتی بی اختیاری های ادرار تاثیر مثبت بگذارید. برخی عوامل گفته شده به شرح زیر هستند:
- اغلب کاهش وزن می تواند به بی اختیاری استرسی در بدن کمک نماید. برای شروع انجام این کار می توانید یک رژیم غذایی سالم را در کنار ورزش پی بگیرید.
- پرهیز از غذاهایی که سبب تحریک مثانه می شوند از جمله مصرف مرکبات، شکلات، گوجه فرنگی، سرکه، محصولات لبنی و غذاهای تند و الکل و کافئین
- آشنایی با مثانه: افراد می بایست بیاموزند که در برابر احساس دفع ادرار مقاومت کنند و به تدریج فواصل بین دفع ادرار را افزایش دهند.
عمل جراحی
جراحی آخرین گزینه برای اصلاح بی اختیاری اعم از نوع استرسی آن می باشد. این جراحی ها مجرای ادرار، مثانه و یا هر دو به موقعیت طبیعی خود باز می گردانند.
اگر سایر روش های درمانی برای کنترل بی اختیاری ادرار شما مؤثر واقع نشود ، جراحی ممکن است بهترین گزینه باشد. نوع جراحی بستگی به تجربه و صلاح دید پزشک و سلامت و ترجیح شما دارد.
گزینه های جراحی
- یکی از روش های جراحی پیشرو برای بی اختیاری استرسی، روش اسلینگ است. این پروسه شامل قرار دادن یک بند نازک و کوچک از جنس مواد مصنوعی در زیر مجرای ادرار انجام می شود . این جراحی کم تهاجمی را می توان به عنوان یک جراحی یک روزه و سرپایی در نظر گرفت. تمام پروسیجرها کمتر از 30 دقیقه به طول می انجامد و بیشتر زنان می توانند در عرض چند روز با بدست اوردن بهبودی کامل به فعالیت های روزانه و کار و تحصیل خود بازگردند و بعد از گذشت سه هفته می توانند رابطه جنسی را از سر بگیرند.
- تحریک اعصاب محیطی، تحریک الکتریکی کف لگن: با استفاده از پالس های الکتریکی خفیف، متخصص انقباضات عضلانی را برای کنترل بی اختیاری ادرار تحریک می کند.
- تعلیق مثانه، یک روش کم تهاجم در درمان بیماران با بی اختیاری استرسی ادرار می باشد.
داروها
همه بی اختیاری ادرارها را نمی توان با دارو درمان کرد، در بسیاری از موارد درمان با روش های رفتاری (تمرین مثانه، دفع ادرار به موقع) و تمرینات کگل قبل از داروها امتحان می گردد.زمانی که این درمان ها باهم ادغام می شوند نتیجه بخش پذیری بیشتری دارند . از داروهای مورد استفاده می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- داروهای آنتی کولینرژیک و ضد اسپاسم مثل داریفناسین، میرابگرون و اکسی بوتینین. این قرص ها اعصابی را که عضلات مثانه را کنترل می کنند را تحت کنترل و ظرفیت مثانه را افزایش می دهند.
- استروژن واژن
- بوتاکس (سم بوتولینوم).
- داروی تحریک اعصاب محیطی مثانه
پیشگیری بی اختیاری ادرار
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است! اگر هنوز به این بیماری مبتلا نشده اید و به دنبال به تاخیر انداختن روند شروع آن هستید، بدانید خواسته شما دور از ذهن نیست. با انجام چند فعالیت و نکات مراقبتی ساده می توانید شانس خود را برای ابتلا به بی اختیاری ادرار کاهش دهید. موارد گفته شده به شرح زیر هستند:
- انجام تمرینات کف لگن (کگل) برای تقویت عضلات مثانه و لگن
- رعایت بهداشت فردی بخصوص مثانه برای جلوگیری از عفونت مجرای ادراری
- حفظ یک وزن ایده آل
- ترک نمودن سیگار و مشروبات الکلی
سوالات متداول
بارداری چگونه باعث بی اختیاری در ادرار می شود؟
در دوران بارداری با رشد جنین، به مثانه و مجرای ادرار و عضلات کف لگن فشار وارد می شود. با گذشت زمان و بزرگ تر شدن جنین، این فشار سبب تضعیف شدگی عضلات کف لگن و در نهایت منجر به نشت یا مشکلات دفع ادرار می شود. اگرچه اکثر مشکلات حوضه کنترل مثانه در دوران بارداری پس از زایمان از بین می روند و جای نگرانی نیست.
چگونه زایمان باعث بی اختیاری ادرار می شود؟
تضعیف شدگی عضلات کف لگن و مثانه در حین زایمان و پس از زایمان، به ویژه زایمان واژینال می تواند به اعصاب کنترل کننده مثانه آسیب برساند. اکثر مشکلات مربوط به کنترل مثانه که در نتیجه زایمان اتفاق می افتد، همانند بارداری موقتی بوده و پس از گذشت بازه زمانی مشخصی از بهبودی از بین می روند.